Issuing iş modeli nereden para kazanır?

Ülkemizde issuing — yani kredi ve debit kart verme işi — dünya ortalamasına göre çok daha hızlı gelişti. Bunun temel sebebi, gelir seviyelerinin nispeten düşük ve enflasyonun genelde yüksek olmasıyla şekillenen “taksit” kültürüdür. Kartlı ödemelerden önce mahalle aralarında bohçacı veya çeyizci olarak bildiğimiz küçük satıcılardan büyük şirketlere kadar pek çok işletme işleri senetle yürütüyordu; senetler hâlâ yaygın olsa da ödenmediğinde tahsilatı son derece zahmetli süreçler gerektiriyor. Kartlı ödeme sistemleri ise tahsilat başta olmak üzere birçok sorunu ortadan kaldırarak hem işletmelerin hem de tüketicilerin işini kolaylaştırdı — bu yüzden yaygınlaşmaları çok hızlı oldu. Gelişmesinin bir diğer sebebi de bankalar için yeni gelir kapıları oluşturmasıydı. Şimdi gelin, issuing iş modelinin bankalara ve ödeme sağlayıcılarına hangi kanallardan gelir sağladığını birlikte inceleyelim.

1. Taksitli / dönem sonu bakiye faizleri (kredi faizi)

Kredi kartlarının en büyük gelir kaynaklarından biri, müşterinin ekstre borcunu tamamen kapatmayıp yalnızca asgari ödeme tutarını ödemesi sonucunda kalan bakiyeye uygulanan faizlerdir. Bu faizler genellikle günlük veya aylık bazda hesaplanır ve bankalar için yüksek marjlı bir kalem oluşturur.

Türk tüketiciler arasında yaygın olan taksit kültürü ve akışkan tüketim alışkanlıkları, kart sahiplerinin bakiye taşımaya daha yatkın olmasına yol açar; bu da issuing bankalarının faiz gelirlerini destekler.

2. Asgari ödeme, gecikme faizi ve cezalar

Asgari ödeme tercihinden doğan ek maliyetler ile ödeme gecikmeleri nedeniyle uygulanan gecikme faizleri, bildirim veya idari ücretler banka gelirinin bir parçasıdır. Bu kalemler hem tek seferlik hem de tekrarlı gelir sağlayabilir.

3. Yıllık aidat / kart hizmet ücretleri

Kartın türüne (temel, gold, platinum, premium, co-brand) göre yıllık aidat veya hizmet ücreti alınır. Premium kartların aidatları daha yüksek olup sağlanan avantajlarla (airport lounge, ekstra puan vb.) gerekçelendirilir. Diğer taraftan ülkemizdeki düzenlemeler gereği her banka yıllık kart ücreti olmayan bir ürünü de müşterilerine sunmakla yükümlüdür. Ayrıca müşterileri memnuniyetine göre bu ücretlerin talep edildiği durumda iptal edilmesi de söz konusudur.

4. Nakit avans ve işlem ücretleri

Kartla ATM’den yapılan nakit çekimlerinde sabit komisyon ve genellikle yüksek nakit avans faizi uygulanır — bu da önemli bir gelir kalemidir.

5. İşlem başı ücretler (döviz / yurt dışı / özel işlemler)

Yurtdışı harcamaları, döviz dönüşüm komisyonları, chargeback/iade ücretleri, limit aşımı gibi ek işlem ücretleri bankaya ek gelir sağlar.  Özellikle döviz kuru oynaklığının yüksek olduğu dönemlerde dövizli işlemler hem tüketici hem de bankalar için dikkat gerektirir; bankalar döviz işlem maliyetini ücretlendirme yoluyla yönetir. Bu dönemlerde USD/TL ya da EURO/TL paritesinden daha az etkilenmek için ekstrenin USD ya da EURO olarak kestirilmesi bankadan istenebilir. Böylece ekstrenizde kur dönüşümleri sebebiyle ekstra ücret ödemezsiniz.

6. Interchange / merchant komisyonu payı

Her kartlı işlemde merchant’tan tahsil edilen toplam ücretin (merchant discount) bir kısmı issuer’a interchange olarak döner. Interchange gelirleri işlem hacmiyle doğru orantılıdır; yüksek işlem hacmine sahip bankalar için istikrarlı nakit akışı sağlar. BKM ve kart ağlarının düzenlemeleri, işlemin hangi kart ödeme şemasından yapıldığı (Troy, MasterCard, Visa vb.) ve işyeri bazlı (MCC-Merchant category code) farklılıklar interchange yapılarını etkiler. Özellikle perakende yoğun sektörlerde bu gelir kaynağı önem kazanır.

8. Taksitlendirme, kredi ürünleri ve kampanyalar

Taksit kampanyalarının arka tarafında çoğunlukla merchant’a ödenen komisyonlar ve banka tarafından sunulan kredi/mevduat marjları bulunur. Bankalar “faizsiz” görünen kampanyalarda bile ya merchant’tan alınan komisyonla ya da kendi finansman marjlarıyla gelir elde eder. Ülkemizde taksit seçenekleri satışları ciddi şekilde artırabildiği için merchant’lar maliyeti kabul edip taksiti teşvik eder; bankalar da bu yapı üzerinden ücret/marj elde eder.

9. Ortak markalı (co-brand) anlaşmalar ve satış ortaklıkları

Havayolları, perakendeciler, akaryakıt firmaları gibi ortaklarla yapılan co-brand programları; karta özel katkı, puan/aidat paylaşımı ve müşteri sadakat modelleri şeklinde gelir getirir. Ülkemizde Co-brand kartlar, belirli müşteri segmentlerinde (sık uçanlar, yakıt tüketicileri, büyük perakendeci müşterileri) işlem sıklığını arttırır ve orta/uzun vadede bankaya daha yüksek müşteri yaşam boyu değeri (LTV) sağlar.

10. Ek ürünler, sigorta ve hizmet satışları

Kart paketleriyle birlikte sunulan seyahat sigortası, taksit sigortası, ek limitler veya premium hizmetlerden ücret/komisyon alınır. Bu yan ürünler müşteri başına düşen geliri artırır.